Górnośląska Brygada
Wojsk Ochrony Pogranicza
w Gliwicach
WOJSKA OCHRONY POGRANICZA W GLIWICACH
W LATACH 1945-1991
(1945-1946)
W środkowej części pogranicza, tj. na Górnym i Dolnym Śląsku sformowano w październiku 1945 r. 10 Oddział Ochrony Pogranicza. Formował go Śląski Okręg Wojskowy z żołnierzy 2,6 i 13 Dywizji Piechoty oraz 4 Brygady Pancernej (rozkazem NDWP nr 0245/Org. z 13.09.1945 r.).
Na miejsce postoju dla 10 Oddziału OP wyznaczono początkowo Koźle (Pszczyna), a kolejno Rybnik i Gliwice. Podlegał on IV Śląskiemu Okręgowi Wojskowemu w Katowicach i liczył 2507 wojskowych oraz 23 pracowników kontraktowych.
10 Oddział Ochrony Pogranicza przyjął do ochrony odcinek granicy południowej z Czechosłowacją, ochranianej przez 6 i 13 Dywizję Piechoty. 17.06.1946 r. żołnierze oddziału prowadzili pościg za uzbrojoną bojówką, która dokonała napadu na posterunek MO i obwód wyborczy przygotowujący referendum w Pruchnie, pow. Cieszyn. Natomiast 09.09.46r. w rejonie wsi Sucha grupa operacyjna 47 Komendy Odcinka Głubczyce rozbiła oddział NSZ „Kapi”. Ujęto 15 członków oddziału.
Dowódcy oddziału: ppłk Wasilij Georgijenko do 20.10.1945r., ppłk Aleksander Murawiecki.
(1946-1948)
Oddział ten sformowano we wrześniu 1946r. na bazie 10 Oddziału Ochrony Pogranicza (rozkazem nr NDWP nr 0153/Org. z 21.09.1946 r.) z dyslokacją w Gliwicach. Podlegał on IV Śląskiemu Okręgowi Wojskowemu w Katowicach, ze stanem etatowym 1900 wojskowych i 14 pracowników kontraktowych.
W grudniu 1946 r. we wsi Dzinkowice, żołnierze oddziału przerwali antypolską działalność prohitlerowskiej grupy, zatrzymując 7 mieszkańców narodowości niemieckiej. W tym samym roku hutnicy ze Śląska ufundowali sztandar Oddziałowi. Uroczystość wręczenia odbyła się 4 listopada 1946r. Aktu wręczenia dokonał marszałek Michał Rola-Żymierski. Przyjął dowódca oddziału – płk Aleksander Murawiecki. W 1963 r. sztandar ten przekazano do Muzeum WP. Natomiast w 1947r. uruchomiono 13 PPK małego ruchu: Jasnowidze, Leszna Góra, Punców, Pogwizdów, Kaczyce Dolne, Kaczyce Górne, Wymysłów, Marklowice, Skrbeńsko, Gołkowice, Chałupki,, Olza i Piszcz. W oddziale rozformowano Grupę Manewrową i sformowano Szkołę Podoficerską rozkazem MON nr 077/Org. z dn.03.03.1947 r.
Dowódcy oddziału: ppłk Aleksander Murawiecki do 15.04.1947 r. i ppłk Michał Hakman.
(1948-1950)
Sformowana w 1948 r. na bazie poprzedniej jednostki rozkazem MON nr 055/Org. z 20.03.1948 r. z podległością Głównemu Inspektoratowi Ochrony Pogranicza, a od 1.01.1950 r. Dowództwu WOP w Warszawie. Stan etatowy : 2014 wojskowych i 12 pracowników kontraktowych.
(1950-1958)
4 Brygadę WOP sformowano w 1950 r. na bazie 21 Brygady ochrony Pogranicza rozkazem MON Nr 043/Org. Z 03.06.1950 r. z miejscem postoju w Gliwicach z podległością Dowództwu WOP w warszawie. Stan etatowy: 3 378 wojskowych. Skład organizacyjny tworzyło 7 Batalionów WOP (41-46) w Ustroniu k/ Cieszyna, Cieszynie, Raciborzu, Głubczycach, Prudniku i Paczkowie oraz Graniczne Placówki Kontrolne (GPK): w Cieszynie, Zebrzydowicach, Chałupkach i Głuchołazach.
W 1954 r. 46 Batalion WOP Paczków przekazano 5 Brygadzie WOP w Kłodzku rozkazem MBP nr 012/WW z 31.08.1954 r.
Dowódcy Brygady:
- ppłk Michał Hakman do 30.06.1953r.
- ppłk Stanisław Czesławski do 15.09.1955r.
- ppłk Teofil Bielecki do 9.02.1957r.
- ppłk Eugeniusz Gumbarewicz do 1.09.1957r. i płk Bolesław Bończar.
(1958-1976)
(1976-1991)
4 Górnośląską Brygadę WOP sformowano w 1958 r. na bazie 4 Brygady WOP zarządzeniem MSW nr 075/Org. z 22.04.1958 r. z miejscem postoju w Gliwicach z podległością Dowództwu WOP w Warszawie. Stan etatowy 2 645 wojskowych. Skład organizacyjny tworzyły: dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia, Bataliony WOP i Graniczne Placówki Kontrolne.
W 1963 r. społeczeństwo woj. Katowickiego i opolskiego ufundowało nowy sztandar brygadzie. Aktu wręczenia dokonał 27 stycznia 1963 r. wiceminister Spraw Wewnętrznych gen. bryg. Franciszek Szlachcic. Sztandar przyjął d-ca brygady płk Bończar. W 1983 r. Rada Państwa nadała brygadzie Order Sztandaru Pracy II klasy. Aktu dekoracji sztandaru dokonał 4.10.1983 r. wiceminister Spraw Wewnętrznych gen. dyw. Lucjan Czubiński w obecności d-cy WOP gen. bryg. Feliksa Stramika.
W latach 1981 – 1983 odtworzono bataliony w Cieszynie, Raciborzu i Prudniku. W 1990r. skład organizacyjny GB WOP liczył 3 Bataliony, 31 Strażnice WOP i 4 Graniczne Placówki Kontrolne.
Dowódcy brygady: Bolesław Bończar do 20.02.1990 r. i płk dypl. Tadeusz Jagodziński.
Górnośląską Brygadę Wojsk Ochrony Pogranicza rozformowano 15.05.1991 r. Na jej bazie powstały dwa oddziały: Beskidzki Oddział Straży Granicznej w Cieszynie i Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu. Przyjęły one odcinek brygady i zadania związane z jego ochroną.
Nie żyjący już dowódca gen. bryg. Bolesław Bończar powiedział – „o brygadzie należy pamiętać zawsze, do ostatniego żołnierza i sympatyka Górnośląskiej Brygady, ona dała nam pracę, tu spędziliśmy życie i wylany pot nie może pójść na marne”. Kontynuując tę myśl Henryk Banasiewicz napisał wiersz pt. „Ślady”.
„ŚLADY”
Kto nas wspomina
kto nas pamięta
idących
lasem i śniegiem
Mróz zeszkli rzeki
wiatr zatrze ślady
Kto o nas
będzie pamiętał?
I znowu nocą
pod gwiazd migotem
musimy
drogi przemierzać
Mróz nami szarpie
wiatr nas kołysze
powoli
przestrzeń szarzeje
Literatura:
- W 50 rocznicę powstania WOP – Z. Jackiewicz
- „Krótki informator historyczny 1945-1991” CS SG Kętrzyn