W dniu 23 marca 2024 r. w Łubnem k. Baligrodu o godz. 11.00 przy pomniku oddającym hold poległym Żołnierzom Wojska Polskiego, rozpoczęły się uroczystości poświęcone 77. rocznicy zamordowania w dniu 1.04.1947 r. 30 żołnierzy WOP i 1 funkcjonariusza Milicji Obywatelskiej przez działające wówczas na tym terenie oddziały UPA. Uroczystości zorganizowane były wspólnie przez Związek Emerytów i Rencistów SG i Urząd Gminy w Baligrodzie na czele z Wójtem Panem Robertem Stępniem.
Na początek kilka słów wyjaśnienia – cytuję z artykułu Kamila Mielnikiewicza z dnia 26.03.2024 r. w portalu „w Bieszczady”: „1 kwietnia 1947 roku w zorganizowanej zasadzce przez OUN-UPA pod Łubnem w Bieszczadach zginęło 31 polskich żołnierzy Wojska Ochrony Pogranicza. Byli to kawalerzyści z 4. Bałtyckiej Brygady WOP z Koszalina, którzy mieli wzmocnić strażnicę WOP w Cisnej. Na miejscu poległo 21 żołnierzy, natomiast 10 pozostałych banderowcy uprowadzili do lasu, gdzie w bestialski sposób zostali zamordowali. Z masakry uratowały się jedynie 2 osoby. … Poległych pochowano na cmentarzu wojskowym w Baligrodzie, natomiast kilka kilometrów dalej, jeszcze w latach 60. XX wieku ku ich czci postawiono obelisk z tablicami informacyjnymi, godłem, krzyżem grunwaldzkim i tablicą z nazwiskami żołnierzy. Napis na pomniku głosił: „Żołnierzom LWP, WOP i KBW poległym w walkach z faszystowskimi bandami UPA w latach 1944 – 1947 w 25-lecie LWP”. W styczniu 2021 roku, władze miejscowej gminy na polecenie Podkarpackiego Wojewódzkiego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w Rzeszowie zdemontowały wszystkie elementy, w tym tablicę, znajdującą się na tym obiekcie. Jak poinformował wówczas portal wBieszczady.pl, dr Piotr Szopa, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Rzeszowie, takie zarządzenie zostało wydane na podstawie ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego systemu totalitarnego. Gmina Baligród wykonała zadanie, jednak bardzo zależało jej na przywróceniu między innymi tablicy z nazwiskami. W tej sprawie samorządowcy skierowali również pismo do Instytutu Pamięci Narodowej, jednak otrzymali negatywną odpowiedź. Ostatecznie zdecydowano, aby tablica powróciła na swoje miejsce. Stało się to w marcu 2023 roku”.
Temat walki Gminy Baligród o przywrócenie pamięci poległym żołnierzom WOP przewijał się w wystąpieniach organizatorów i gości i był później przedmiotem dyskusji podczas spotkania w Urzędzie Gminy.
Podczas uroczystości pod pomnikiem jako moderatorzy wystąpili: Kol. Ewa Domańska i Kol. Jarosław Kęsicki z Regionu Szczecin, a oprawę wojskową uroczystości stanowiła 3 Brygada Wojsk Obrony Terytorialnej z Rzeszowa, która wystawiła Kompanię Honorową wraz z pocztem sztandarowym i pocztem flagowym. Oprawę muzyczną poprowadził kol. Grzegorz Pieszko, również z Regionu Szczecin. Organizatorzy zadbali też o relację on line z uroczystości na stronie ZEiRSG na Facebooku (link poniżej).
- Związek Emerytów i Rencistów Straży Granicznej,
- Podkarpacki Oddział Wojewódzki Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego,
- Sekcja Emerytów i Rencistów Straży Granicznej przy Zarządzie Oddziałowym Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Funkcjonariuszy Straży Granicznej w Przemyślu.
Na komendę Kol. Jarka Kęsickiego, przy dźwiękach hymnu RP, podniesiono flagę Polski na maszt. Wszystkich zgromadzonych i zaproszonych gości powitał Wiceprezes Związku Kol. Andrzej Budzyński. Uroczystość uświetnili swoją obecnością m.in.:
- Przedstawiciele rodzin zamordowanych żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza: Zofia Kucaba, Józef Michalak, Adam Michalak, Małgorzata Kozłowska;
- Bolesław Wolanin – Ambasador Międzynarodowej Komisji Praw Człowieka akredytowany przy Europarlamencie;
- Agata Lalik, Krzysztof Stygar – delegacja reprezentująca posła na Sejm RP Andrzeja Zapałowskiego;
- gen dyw. SG rez. Dominik Tracz – były Komendant Główny Straży Granicznej – reprezentujący Klub Generałów i Admirałów Straży Granicznej;
- ppłk SG Maciej Brzeziński – Komendant Placówki Straży Granicznej w Wetlinie;
- płk w st. spocz. Henryk Budzyński – Przewodniczący Federacji Stowarzyszeń Służb Mundurowych RP;
- inspektor Policji w st. spocz. Zdzisław Czarnecki – b. Przew. FSSM RP, obecnie wiceprzewodniczący Ogólnopolskiego Parlamentu Seniorów;
- dr Cezary Tomiczek – Prezes stowarzyszenia Macierzy Ziemi Cieszyńskiej, Dyrektor Szpitala Publicznego w Wodzisławiu Śląskim i Rydułtowach;
- ks. kan. Mirosław Augustyn – Proboszcz Parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Baligrodzie;
- przedstawiciele Rady Miejskiej w Lesku;
- brygadier Robert Wojciechowski – Komendant Komendy Powiatowej Straży Pożarnej w Lesku;
- młodszy inspektor Grzegorz Koczera – komendant Powiatowy Policji w Lesku;
- płk Waldemar Ciszek – Dyrektor Zakładu Karnego w Uhercach Mineralnych;
- hm. Małgorzata Kowalska wraz z delegacją Hufca Bieszczadzkiego im. Wincentego Pola ZHP w Lesku;
- delegacje z NSZZ FSG z Oddziałów SG w Koszalinie, Raciborzu i Przemyślu (w tym z Koła nr 1 Emerytów i Rencistów SG z Przemyśla);
- delegacje Regionów ZEiRSG ze Szczecina, Koszalina, Słubic i Kostrzyna Nad Odrą, Raciborza, Cieszyna, Nowego Sącza, Hrubieszowa;
- przedstawiciele Stowarzyszenia Emerytów i Rencistów Policji w Przemyślu i Krośnie;
- przedstawiciele Związku Żołnierzy WP z Sanoka, Leska, Rzeszowa, Ustrzyk Dolnych, Żywca;
- reprezentanci Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego, Związku Inwalidów Wojennych RP, Stowarzyszenia Tradycji LWP im. gen. Józefa Berlinga, Stowarzyszenia „Pokolenia”;
- delegacja Stowarzyszenia Przewodników Turystycznych „Karpaty” w Sanoku;
- mieszkańcy okolicznych miejscowości i osoby spoza tego regionu zainteresowane charakterem i rangą wydarzenia;
- dziennikarze lokalni i media.
Pełna lista gości >TUTAJ
Następnie głos zabrał wójt Gminy Baligród Pan Robert Stępień wyjaśniając patriotyczne motywy zorganizowania tej uroczystości i podkreślając konieczność zachowania w pamięci narodu wszystkich faktów z naszej historii, bez względu na to, jaki mamy do nich stosunek dzisiaj. A hołd dla śmierci żołnierzy poległych w obronie Ojczyzny traktować należy jako szczególną wobec nich i ich rodzin powinność. Odniósł się też w sposób negatywny do prób wymazywania, czy przemilczania w historii faktów niekiedy niewygodnych dla narracji władzy (co z jakichś powodów niedawno dotyczyło też pomnika), czy też o planach umniejszania ich znaczenia w ramach edukacji młodzieży.
Prezes ZEiRSG Kol. Sławomir Matusewicz w swoim przemówieniu nawiązał do wystąpienia Wójta i podziękował mu oraz społeczności Gminy za walkę o zachowanie w pamięci symbolu poległych żołnierzy WOP. Treść przemówienia > TUTAJ .
Następnie głos zabrała Pani Agata Lalik, przedstawicielka delegacji posła Andrzeja Zapałowskiego odczytując własny wiersz pt. „Ostatni meldunek”, a po jej wystąpieniu ksiądz kanonik Mirosław Augustyn – proboszcz parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Baligrodzie, odmówił modlitwę za poległych żołnierzy.
W dalszej części uroczystości Kol. Jarosław Kęsicki odczytał listę poległych w zasadzce i zamordowanych bestialsko po walce żołnierzy 4 Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza i funkcjonariusza Milicji Obywatelskiej, którzy poświęcili swoje młode życie w obronie rodaków i granic Rzeczypospolitej Polskiej:
2. Porucznik Józef Denko;
3. Porucznik Teodor Michałowski;
4. Podporucznik Tadeusz Brandenburg;
5. Podporucznik Henryk Machowski;
6. Podporucznik Józef Zalewski;
7. Plutonowy Władysław Bogiela;
8. Komendant Posterunku MO w Cisnej sierżant Jan Duplak;
9. Kapral Franciszek Kowalski;
10. Starszy strzelec Leon Czyżewski;
11. Starszy strzelec Zygmunt Kinasiewicz;
12. Starszy strzelec Antoni Perek;
13. Strzelec Wacław Borowski;
14. Strzelec Kazimierz Hałupka;
15. Strzelec Antoni Nowacki;
16. Strzelec Czesław Mańkowski;
17. Strzelec Władysław Morawski;
18.Strzelec Władysław Mańkowski;
19.Strzelec Bronisław Przybyłek;
20.Strzelec Władysław Przybysz;
21.Strzelec Jan Słowian;
22. Kapral Henryk Mańkowski;
23. Kapral Zygmunt Orłowski;
24. Strzelec Jan Baran;
25. Strzelec Stanisław Głowacki;
26. Strzelec Józef Gniadek;
27. Strzelec Józef Napierała;
28. Strzelca Jan Stoch;
29. Strzelec Edward Nowakowski;
30. Strzelec Sylwester Ziętkiewicz;
31.Strzelec Kazimierz Ziomkowski.
Dla uczczenia pomordowanych pod Łubnem żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza i funkcjonariusza MO Kompania Honorowa 3 Brygady WOT trzykrotnie oddała salwy honorowe i odegrane zostało Hasło Wojska Polskiego oraz utwór „Śpij Kolego”. W dalszej części odtworzono swoisty hymn pograniczników „Na Strażnicy”.
Następnie przedstawiciele rodzin pomordowanych, organizatorów uroczystości, przybyłych instytucji, stowarzyszeń, gości i mieszkańców okolicznych miejscowości, złożyli kwiaty i znicze przed pomnikiem. Ze względu na liczne grono delegacji i osób składających kwiaty i znicze – czasem nieznanych organizatorom uroczystości – poproszono o przedstawianie się przy mikrofonie przed złożeniem kwiatów pod pomnikiem. Zostało to utrwalone na zdjęciach, a także na filmowych relacjach. Dodatkowo informuję, że widoczne wśród kwiatów przed pomnikiem zdjęcie przedstawia poległego w zasadzce śp. por. Józefa Denko.
Po zakończeniu składania kwiatów i zniczy zakończono obchody przy pomniku i moderatorzy zaprosili zebranych do UG w Baligrodzie na wojskową grochówkę, a także na dalszą część uroczystości.
Z uwagi na liczne grono uczestników tradycyjna „wojskowa grochówka” – bardzo smaczna – przygotowana została na sali OSP Baligród i na sali przy UG.
Następnie delegacje UG w Baligrodzie i naszego Związku oddały hołd i złożyły kwiaty oraz zapaliły znicze przy obelisku „Pamięci Polaków Pomordowanych przez Bandy Ukraińskie 6 sierpnia 1944 r. w Baligrodzie”.
Po złożeniu hołdu pomordowanym Polakom w Baligrodzie uczestnicy uroczystości udali się do Sali Tradycji Gminy Baligród, gdzie odbył się panel historyczny poświęcony 77. rocznicy mordu na żołnierzach WOP. Zespół redakcyjny ZEiRSG (Grzegorz Pieszko, Sławomir Matusewicz, Andrzej Budzyński i Krzysztof Miś), zapoznał zebranych z biuletynem specjalnie opracowanym i wydanym przez Związek na tę okoliczność pt. „Zasadzka pod Łubnem – opis wydarzenia w oparciu o zasoby Archiwum Straży Granicznej”. Materiały z biuletynu zaprezentowano też na ekranie w formie prezentacji, po czym biuletyn rozdano uczestnikom panelu na pamiątkę udziału w uroczystości obchodów tego historycznego i tragicznego w skutkach wydarzenia. Wójt Gminy Baligród Pan Robert Stępień opowiedział o okolicznościach sporu gminy z przedstawicielstwem IPN w Rzeszowie o zachowanie pomnika upamiętniającego śmierć 31 Żołnierzy – Kawalerzystów byłej Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza w dniu 1 kwietnia 1947 r. w Łubnem. Powtórzył tezy z wcześniejszego przemówienia pod pomnikiem o konieczności dbania o fakty historyczne w zgodzie z prawdą, nawet gdyby była ona czasami niewygodna dla rządzących w danym okresie dziejowym i pielęgnowania symboli pamięci o bohaterstwie i męczeństwie naszych przodków w walkach o niepodległość Ojczyzny i bezpieczeństwo granic RP. Nie można przemilczać i przeinaczać faktów historycznych, ani wymazywać ich z historycznej pamięci narodu w imię celów politycznych. Podziękował naszemu Związkowi za współudział w organizacji tej uroczystości oraz wszystkim instytucjom i osobom, które przyczyniły się do jej sprawnego przebiegu. Przedstawiciele naszego Związku nawiązali do tych podziękowań wyrażając wdzięczność władzom Gminy i jej mieszkańcom za zaangażowanie w przygotowanie obchodów. Wskazali też, że pomysł ich wspólnej organizacji z UG powstał w ubiegłym roku w czerwcu podczas jubileuszowego 50. Rajdu Górskiego „Szlakami Obrońców Granic” obejmującego tereny Baligrodu i Komańczy z bazą w Baligrodzie. Warto wskazać, że udział w tym Rajdzie brali m. in. organizatorzy uroczystości ze strony naszego Związku tj.: Kol. Andrzej Budzyński, Kol. Jarosław Kęsicki, Kol. Grzegorz Pieszko, kol. Andrzej Badowski i to oni poczynili wstępne uzgodnienia z Wójtem Gminy w tym zakresie. (TUTAJ link do artykułu z zakończenia Rajdu i przemówienia Wójta Pan Roberta Stępnia na temat mordu żołnierzy WOP w kwietniu 1947 r. w Łubnem i walki Gminy Baligród z IPN o zachowanie pomnika upamiętniającego tamto wydarzenie).
Następnie Kol. J. Kęsicki odczytał uchwałę Zarządu Głównego ZEiRSG nr 8/2024 z dnia 22.03.2024 r. o wyróżnieniach odznaką „Zasłużony dla Związku”, a Prezes Związku Kol. S. Matusewicz i Wiceprezes Kol. A. Budzyński wręczyli je niżej wymienionym osobom:
- Robert Stępień – Wójt Gminy Baligród.
- Bolesław Wolanin – Ambasador Międzynarodowej Komisji Praw Człowieka.
- Marek Borkowski – Prezes Zarządu Regionu Związku Żołnierzy Wojska Polskiego w Sanoku.
- Andrzej Iskrowicz – Prezes Koła Związku Żołnierzy Wojska Polskiego im. Strzelców Podhalańskich w Sanoku.
- Kazimierz Adamiak – Prezes Koła Związku Żołnierzy Wojska Polskiego im. Weteranów i Pionierów Ziemi Leskiej w Lesku.
- Bronisław Bober – sekretarz Koła Związku Żołnierzy Wojska Polskiego im. Weteranów i Pionierów Ziemi Leskiej w Lesku.
- Mieczysław Wawszczak – Stowarzyszenie Emerytów i Rencistów Policji w Krośnie.
- Wiesław Korczykowski – Stowarzyszenie Emerytów i Rencistów Policji w Krośnie.
- Cezary Okoczuk, -Koło nr 1 Emerytów i Rencistów Straży Granicznej przy ZO NSZZ FSG w Przemyślu.
- Michał Głocki–Koło nr 1 Emerytów i Rencistów Straży Granicznej przy ZO NSZZ FSG w Przemyślu.
- Dariusz Rodzianowski–Koło nr 1 Emerytów i Rencistów Straży Granicznej przy ZO NSZZ FSG w Przemyślu.
Na zakończenie panelu historycznego wystąpił Kol. Cezary Okoczuk – przewodniczący Koła nr 1 Emerytów i Rencistów Straży Granicznej przy ZO NSZZ FSG w Przemyślu i, dziękując organizatorom za pracę na rzecz upamiętnienia mordu na żołnierzach WOP, wręczył Prezesowi ZEiRSG Kol. Sławomirowi Matusewiczowi oraz Wójtowi Gminy Baligród Panu Robertowi Stępniowi Medale pamiątkowe Koła nr 1 Emerytów i Rencistów Straży Granicznej w Przemyślu w okazji 15-lecia powstania Koła.
Na tym uroczyste obchody mordu w 1947 r. na żołnierzach WOP zakończono. Delegacja ZEiRSG dodatkowo udała się na pobliski Cmentarz Wojenny Żołnierzy Polskich i Radzieckich w Baligrodzie, gdzie złożyła kwiaty i zapaliła znicze pamięci poświęcone poległym Żołnierzom.
Związek Emerytów i Rencistów Straży Granicznej kultywuje chlubne tradycje funkcjonariuszy, żołnierzy i pracowników formacji ochrony granic Rzeczypospolitej Polskiej. Wynika to celów statutowych Związku, a także z Uchwały Programowej V Zjazdu Związku z dnia 9 października 2021 roku. Opisane w niniejszym artykule uroczystości upamiętnienia 77. Rocznicy mordu na żołnierzach WOP mają na celu oddanie im hołdu, wyrażenie współczucia Rodzinom i zachowanie w historycznej pamięci faktów i zdarzeń związanych z ochroną i obroną polskich granic w dziejach RP.
Cześć Ich pamięci!
Rzecznik ZEiRSG
Jerzy Jankowski
Na stronie głównej naszej witryny zostanie utworzona podstrona pt. „Baligród 2024″, gdzie znajdą się materiały (sukcesywnie uzupełniane) związane z organizacją uroczystości i jej przebiegiem. Zapraszamy do oglądania.
Poniżej linki do relacji filmowych i galerii zdjęć.
Relacja filmowa z uroczystości wykonana przez Zbigniewa Kozickiego.
Transmisja na żywo na Facebooku – ZEiRSG.
Skrót filmowy na Facebooku – portal wBieszczady. pl
Galeria zdjęć. Cz. I. Uroczystości przy pomniku.
Galeria zdjęć. Cz. II. Uroczystości w Baligrodzie .